Το Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο ως τμήμα του Ποινικού Δικαίου των Ειδικών Ποινικών Νόμων

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο καλούμε το τμήμα εκείνο του δικαίου, οι κανόνες του οποίου αφενός προσδιορίζουν τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των προσώπων που φέρουν τη στρατιωτική ιδιότητα, η οποία εμφανίζει ιδιάζουσα κοινωνικοηθική απαξία (στρατιωτικό έγκλημα), και για το λόγο αυτό προβλέπεται και τιμωρείται από το νομοθέτη με ειδική κύρωση (ποινή), στα πλαίσια όμως των συγκροτημένων και ειδικών σχέσεων του στρατεύματος (κατά την έννοια αυτή το παραπάνω δίκαιο συνιστά τμήμα του Ποινικού Δικαίου των Ειδικών Ποινικών Νόμων) και αφετέρου καθορίζουν τα αρμόδια για την επιβολή ποινής στον παραβάτη δικαιοδοτικά όργανα, καθώς και την διαδικασία που αυτά θα ακολουθήσουν προς το σκοπό αυτό, όπως επίσης και τα σχετικά με τη δικαιοδοσία, την αρμοδιότητά τους, τα δικαστικά πρόσωπα που δρούν, καθώς και τις φάσεις γενικότερα της στρατιωτικής ποινικής διαδικασίας.

Το Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, συνιστά τμήμα του Ποινικού Δικαίου των Ειδικών Ποινικών Νόμων, γιατί περιλαμβάνει τους κανόνες εκείνους του Ποινικού Δικαίου, οι οποίοι έχουν εφαρμογή μόνο σε ορισμένη κατηγορία (ομάδα) ανθρώπων, ένεκα της ιδιότητάς τους ως στρατιωτικών και των ιδιαίτερων συνθηκών στις οποίες αυτοί διατελούν στα πλαίσια των τάξεων του στρατεύματος.

Με άλλα λόγια, μπορούμε να ορίσουμε το Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο ως εξής:

Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο είναι το σύνολο των εξαναγκαστικών εκείνων κανόνων που θεσπίζονται από την Πολιτεία και που προσδιορίζουν ποιες πράξεις των στρατιωτικών -στα πλαίσια των συγκροτημένων και ειδικών σχέσεων του στρατεύματος- έχουν ποινικό ενδιαφέρον, είναι δηλαδή στρατιωτικά εγκλήματα, αν πρέπει να επιβληθεί στο δράστη αυτών ποινική κύρωση (ποινή), ποια θα είναι η ποινή αυτή και κάτω από ποια διαδικασία θα επιβληθεί.Το Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο (ΣΠΔ) επομένως, αποτελεί μέρος του όλου Ποινικού Δικαίου -ανήκει κατά συνέπεια στο Δημόσιο Δίκαιο- και εφαρμόζεται μόνο στα πρόσωπα που έχουν, κατά τη χρονική περίοδο τέλεσης της πράξης, στρατιωτική ιδιότητα.[1]

Το Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο (ΣΠΔ) διαιρείται, όπως ακριβώς και το κοινό Ποινικό Δίκαιο, σε ουσιαστικό και δικονομικό.Στο ουσιαστικό μέρος, περιλαμβάνονται οι διατάξεις που προβλέπουν τις αξιόποινες πράξεις των στρατιωτικών οι οποίες αποτελούν στρατιωτικά εγκλήματα και οι απειλούμενες, για κάθε μία από αυτές, ποινές. Στο δικονομικό μέρος, περιλαμβάνονται τα σχετικά με τη συγκρότηση και την οργάνωση των Στρατιωτικών Δικαστηρίων, την ανάκριση, την εκδίκαση των υποθέσεων και την λήψη απόφασης για τα στρατιωτικά εγκλήματα, καθώς και τις φάσεις γενικότερα της στρατιωτικής ποινικής διαδικασίας.

Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα (ΣΠΚ) καλούμε το αποτέλεσμα της κωδικοποιήσεως, δηλαδή της νομοθετικής εκείνης ενέργειας, η οποία αποσκοπεί στη συγκέντρωση, τον καθορισμό ή ακόμα και την αναθεώρηση των κανόνων του Στρατιωτικού Ποινικού Δικαίου, οι οποίοι εφαρμόζονται στα πλαίσια των συγκροτημένων και ειδικών σχέσεων του στρατεύματος και γίνονται αποδεκτοί σε δεδομένη χρονική περίοδο από μία συγκεκριμένη κοινωνία.

Θα πρέπει εδώ να παρατηρηθεί ότι σε αντίθεση με τον Ποινικό Κώδικα (ΠΚ) ο οποίος περιλαμβάνει, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, μόνο τις ουσιαστικές διατάξεις του Ποινικού Δικαίου (ενώ οι δικονομικές διατάξεις του Ποινικού Δικαίου περιλαμβάνονται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας), στο Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα περιλαμβάνονται όχι μόνο οι ουσιαστικές διατάξεις του Στρατιωτικού Ποινικού Δικαίου, (δηλαδή το σύνολο των εξαναγκαστικών εκείνων κανόνων που θεσπίζονται από την Πολιτεία και που προσδιορίζουν ποιες πράξεις στα πλαίσια του στρατεύματος έχουν ποινικό ενδιαφέρον, αν πρέπει να επιβληθεί στο δράστη αυτών ποινική κύρωση -ποινή- και ποια θα είναι αυτή), αλλά και οι δικονομικές διατάξεις του Στρατιωτικού Ποινικού Δικαίου, (δηλαδή αυτές που ρυθμίζουν τα αρμόδια κρατικά όργανα -Στρατιωτικά Δικαστήρια- τα οποία είναι επιφορτισμένα με το έργο της επιβολής της προβλεπόμενης ποινικής κυρώσεως στο δράστη ορισμένου στρατιωτικού εγκλήματος, αλλά και τη διαδικασία που αυτά θα ακολουθήσουν για την εκπλήρωση του παραπάνω σκοπού τους). Ο ΣΠΚ δηλαδή περιλαμβάνει και ουσιαστικές, αλλά και δικονομικές διατάξεις.

Ορισμός στρατιωτικού εγκλήματος

Στην προσπάθεια να ορίσουμε τόσο την έννοια του εγκλήματος γενικά, όσο και αυτήν του Στρατιωτικού εγκλήματος ειδικότερα, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι το έγκλημα αποτελεί μια πολυεδρική έννοια, πράγμα που σημαίνει δηλαδή ότι κάθε ομάδα ατόμων -ειδικών ή όχι- που ασχολείται με αυτό, παρατηρεί συνήθως και μία διαφορετική όψη του.

Έτσι το έγκλημα έχει μία νομική ή αλλιώς τυπική έννοια: Είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά η οποία προβλέπεται από τους ποινικούς νόμους και τιμωρείται από τα όργανα της ποινικής δικαιοσύνης. Αυτήν την έννοια του εγκλήματος χρησιμοποιούν κατά κανόνα όσοι μελετούν ή εφαρμόζουν το Ποινικό Δίκαιο.

Έχει όμως και μία ψυχιατρική έννοια: Όταν δοθεί σε μία πράξη ο χαρακτηρισμός «έγκλημα», ο ψυχίατρος ή ο κλινικός ψυχολόγος, φέρνουν κατά κανόνα στο μυαλό τους τις έννοιες ορμές, παρορμήσεις και κίνητρα που δεν ελέγχονται ή που παίρνουν μορφή κοινωνικά βλαβερή.Το έγκλημα έχει επίσης μία διαφορετική έννοια για το κοινό: Σχεδόν κάθε άτομο έχει τη δική του αντίληψη για το τι αποτελεί έγκλημα. Για ορισμένους ταυτίζεται με την έννοια της ανηθικότητας ή την έννοια της αμαρτίας, αδιάφορο αν ο νόμος απειλεί ή όχι γι’ αυτό ποινή. Για άλλους πάλι έγκλημα είναι μόνο οι μορφές εκείνες ανθρώπινης συμπεριφοράς τις οποίες αντιλαμβάνονται ως κακούργημα, όπως για παράδειγμα η ανθρωποκτονία.

Το έγκλημα έχει τέλος και μία εγκληματολογική έννοια: Η εγκληματολογική έννοια του εγκλήματος συνήθως αναφέρεται και ως «κοινωνιολογική», «οντολογική», ή «ουσιαστική έννοια» ή απλά και ως «κοινωνικό ποινικό φαινόμενο». Ως κριτήρια που χρησιμοποιούνται ή ως ουσιώδη στοιχεία που απαρτίζουν συνήθως την ουσιαστική αυτή έννοια του εγκλήματος θεωρούνται: Η αντικοινωνικότητα της συμπεριφοράς, η κοινωνική βλάβη που προκαλεί, η προσβολή με αυτήν αγαθών που ικανοποιούν βιοτικές ανάγκες, ο έντονος απαξιολογικός της χαρακτήρας, η προσβολή γενικά αποδεκτών αξιών της κοινωνικής ζωής, η παράβαση βασικών κανόνων συμπεριφοράς, η παραβίαση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Θέλοντας να ορίσουμε τελικά την έννοια του εγκλήματος θα δώσουμε τόσο έναν νομικό όσο και έναν ουσιαστικό ορισμό, καθώς και έναν τυποποιημένο ορισμό στη συνέχεια, σύμφωνο με το περιεχόμενο του όρου στο κείμενο του Ποινικού Κώδικα. Σε αντιστοιχία με τον τυπικό-νομικό ορισμό του εγκλήματος, θα δώσουμε και έναν ορισμό του στρατιωτικού εγκλήματος, σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στο κείμενο του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα.

α. Τυπική έννοια του εγκλήματος Έγκλημα, είναι κάθε πράξη που ο νόμος προβλέπει και τιμωρεί με ποινή. Ο παραπάνω ορισμός αποτελεί την τυπική έννοια του εγκλήματος, η ουσιαστική έννοια του οποίου είναι η εξής:

β. Ουσιαστική έννοια του εγκλήματος Έγκλημα, είναι η ανθρώπινη εκείνη συμπεριφορά που προσβάλλει έννομα αγαθά του ατόμου ή της κοινωνικής ολότητας, κατά τρόπο γενικά επικίνδυνο και ιδιαίτερα αξιόμεμπτο, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποτελεί αφόρητο παράδειγμα αντικοινωνικής συμπεριφοράς, καταλογιστής σε ενοχή του δράστη και αξιόποινης με απόφαση των αρμόδιων οργάνων της Πολιτείας.

γ. Τυποποιημένη έννοια του εγκλήματος Η τυποποιημένη (τεχνική) έννοια του εγκλήματος δίνεται στο άρθρο 14 του Π.Κ σύμφωνα με το οποίο έγκλημα είναι πράξη άδικη και καταλογιστή στο δράστη της, η οποία τιμωρείται από το νόμο (άρθρο 14 παρ. 1 Π.Κ). Στην παράγραφο 2 του παραπάνω άρθρου του ΠΚ ορίζεται επίσης ότι στις διατάξεις των ποινικών νόμων ο όρος «πράξη» περιλαμβάνει και τις παραλείψεις (άρθρο 14 παρ. 2 Π.Κ).

δ. Ορισμός Στρατιωτικού Εγκλήματος Σε αντιστοιχία με τα παραπάνω, στρατιωτικό έγκλημα είναι, κάθε πράξη που προβλέπεται και τιμωρείται από τις διατάξεις του Σ.Π.Κ. Ο παραπάνω -τυπικός- ορισμός του στρατιωτικού εγκλήματος δίνεται στο άρθρο 1 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα (ΣΠΚ) – Ν 2287/95 (ΦΕΚ Α΄ 20/1.2.95).

***

[1] Σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 3 του ΣΠΚ, οι κληρωτοί, οι εθελοντές ή οι έφεδροι που γίνονται δεκτοί στη στρατιωτική υπηρεσία, αποκτούν τη στρατιωτική ιδιότητα από την κατάταξή τους και πριν ακόμη ορκισθούν. Όλοι οι υπόλοιποι, όπως οι μόνιμοι, οι μόνιμοι εξ εφεδρείας, οι μαθητές παραγωγικών σχολών, οι κατατασσόμενοι στο στρατό μετά από διαγωνισμό για πλήρωση κενών θέσεων κλπ., είναι στρατιωτικοί μόνο μετά την ορκωμοσία τους. Βλ. σχετ., Γιαρένη Ε., Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας, Θεωρία-Εφαρμογή, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2005, σελ. 99, όπου και περισσότερες σχετικές παραπομπές.